‘Ik WIL niet op mijn moeder lijken,’ verzucht Anne. We schieten allebei in de lach. We weten dat zij niet de eerste en zeker niet de laatste vrouw is die we dit zullen horen verkondigen.
We weten ook dat er geen ontkomen aan is. Terwijl je je zo voorgenomen had niet op je moeder te lijken, hoor je jezelf dezelfde woorden gebruiken. Maak je je zorgen over dezelfde dingen. Loop je daar tegenaan waar je moeder ook tegenaan liep. Vertoon je precies hetzelfde gedrag.
Zo vertoont Anne, ondanks haar grote zucht naar zelfstandigheid, in werkelijkheid hetzelfde afhankelijke gedrag als haar moeder. Ze wil het niet maar het lijkt wel of ze niet anders kan. Dat dit botst, mag duidelijk zijn. Niet alleen met zichzelf maar ook met haar moeder.
Er is geen ontkomen aan. Als dochter ben je 50% kind van je vader, 50% kind van je moeder. Zo krijg je van elke ouder de genen mee die bepalen welke uiterlijke kenmerken je in het leven meekrijgt.
Wat we weleens vergeten is dat we niet alleen qua uiterlijk op onze familie lijken. Van generatie op generatie vindt ook energetische overerving plaats. Patronen, trauma’s, geheimen, normen en waarden worden generaties lang doorgegeven. Deze factoren zijn misschien niet zichtbaar maar zeker wel voelbaar en het effect is er niet meer minder om.
De kracht van het systeem. Een zeer belangrijk element in het systemisch perspectief is het collectief geweten. Onder het collectieve geweten wordt dan het “geweten” verstaan van de familie waaruit iemand voortkomt. Dit omvat de gedragsregels, de normen en de waarden binnen het familiesysteem. Het beperkt zich niet tot het heden, maar draagt alle gebeurtenissen uit het verleden met zich mee. Deze herhalen zich totdat de cirkel doorbroken wordt.
In het systemisch werk kijk je daarom niet alleen naar het individu maar ook naar het systeem, de omgeving waarin de persoon (of vraag) zich bevindt, en wordt de levensloop hierin meegenomen.
Belangrijk is het dus om te kijken naar de achtergrond van de persoon en haar familie, meegekregen normen en waarden, opvoeding, (familie) geheimen, etc.
Deze gebeurtenissen zijn belangrijk omdat bepaalde gewoontes, normen en waarden, patronen en relaties op deze manier in een breder perspectief geplaatst worden. Dit bredere perspectief geeft ruimte en inzichten op een dusdanige manier dat men er op een andere manier naar kan kijken. Sommige zaken krijgen een andere betekenis, kunnen herkend of erkend worden. Meestal laat dit reeds een oplossing (of een eerste stap daartoe) zien.
De cirkel is te doorbreken. Toen Anne het patroon in haar familie herkende was dat voor haar een enorme eye opener. Waar Anna eerst een verwijtende houding naar haar moeder en diens gedrag had, was ze nu in staat om met een mildere blik naar haar te kijken. In plaats van haar moeder te verwijten om wie ze niet was, zag ze haar moeder nu echt en kon ze haar ‘nemen’ zoals ze is.
Ze besefte ook dat waar haar moeder door welke omstandigheid dan ook geen keuze had, Anne deze nu wel degelijk heeft. Dit besef haalde behoorlijk wat druk van de ketel. Anne was nu in staat om ook anders naar zichzelf te kijken en te accepteren dat ‘het is zoals het is’.
Door de strijd met ‘hoe het zou moeten zijn’ los te laten kwam er ruimte om te onderzoeken waar het betreffende patroon vandaan kwam. De oorzaak bleek generaties terug gevormd te zijn. Door de inzichten die ze verkreeg en het werk wat we samen hebben gedaan is het voor haar nu klaar, opgeruimd. Ze omschrijft het als een last die van haar schouders gevallen is.
Voor Anne kunnen nu zowel de afhankelijkheid als de zelfstandigheid naast elkaar bestaan en kiest ze voor zichzelf per moment welke voor haar het meeste geldt. Vrij om te zijn wie ze is.
- Karen van Hout