Gedrag wordt vaak aangewezen als oorzaak van een bepaalde situatie. Wat logisch is, want dat is wat we zien. Kunnen benoemen. En op ‘datgene wat we zien’ is een reactie met bijbehorende conclusie mogelijk:
-Jaap reageert altijd nukkig op een opdracht.
Volgens zijn manager is dit de oorzaak van de bedrukte sfeer in de groep.
-De 3 jarige zoon van Lisa bestiert het hele huishouden, zijn wil is wet.
In de ogen van Lisa is dat de doorzaak van de spanning tussen haar en haar echtgenoot.
Actie = Reactie
In ‘Een relatie heb je niet, die maak je’ heb ik al geschreven dat actie altijd een reactie uitlokt. Dus ja, als iemand zich nukkig gedraagt dan wordt daar passend op gereageerd en heeft dat zo zijn effecten op de sfeer in het team. Evenzo is het aan te nemen dat het gedrag van de zoon van Lisa spanning veroorzaakt tussen de beide ouders.
So far, so good.
Een logische oplossing zou zijn dat Jaap en het zoontje van Lisa ‘gewoon’ hun gedrag aan zouden moeten passen zodat de ongewenste effecten hiervan de wereld uit zijn. Echter, zo simpel ligt het vaak niet. Om gedrag werkelijk te kunnen veranderen moeten we kijken naar de achterliggende oorzaken. Want wat maakt dat Jaap zo nukkig reageert? Lisa’s zoon zo driftig is?
Een middel om de achterliggende oorzaken te identificeren is een, wat ik noem, systemische blik werpen. Uit te leggen als het uitzoomen op de situatie. Om dit te doen kijk je niet alleen naar het individu maar betrek je de hele omgeving waarin deze zich bevindt ( het systeem).
Het systeem
Een systeem kun je zien als een groep bij elkaar horende leden: In het geval van Jaap kijken we naar het hele team. 
In het geval van Lisa’s zoontje naar het hele gezin.
Alle leden van het team en familie zijn direct of indirect aan elkaar verbonden. Alle leden beïnvloeden en worden andersom ( onzichtbaar of zichtbaar) beïnvloed door elkaar. Beweegt de een, dan beweegt de ander automatisch mee.
Een systeem ‘leeft’ volgens een aantal basisvoorwaarden van orde, plek en balans in geven en nemen en is altijd bezig om evenwicht tussen de elementen te bewaren (zelfregulerend).
In het systeem
Een verstoring van de genoemde basisvoorwaarden geeft disbalans. Omdat alles en iedereen in een systeem met elkaar verbonden is gaat zo’n verstoring het hele systeem aan.
Het systeem zet alles in om de balans weer te bewerkstelligen. Deze bewegingen zijn niet te zien maar wel voelbaar voor alle leden van het systeem. De reactie op deze, niet zichtbare maar zeker wel voelbare, dynamiek uit zich in zichtbaar gedrag:
– Hoe groter de bewegingen zijn om evenwicht te bewerkstelligen, des te meer ‘gedoe’ je ervaart. Dit kan uiten in bijvoorbeeld onrust, irritatie en dwangmatigheid.
– Wanneer de balans weer hersteld is (wordt er voldaan is aan de basisvoorwaarden), dan wordt dat ervaren als ‘rust in de tent’.
Het werkt twee kanten op
Gedrag is dus niet de oorzaak maar veel vaker een uiting van iets wat zich in het systeem bevindt. Wat Jaap betreft: binnen het hele team bleek het gevoel te heersen meer te moeten geven dan terug te krijgen. Jaap was diegene die dat verwoordde in zijn gedrag.
Wat het zoontje van Lisa betrof: Het zoontje van Lisa vertoonde dwingend gedrag omdat het kind de al bestaande spanning voelde tussen de ouders. Hiermee verwoordde hij dat wat er al aan de hand was voor hij zijn huidige gedrag vertoonde.
Zoals een vriendin opmerkte: ‘Wat we ons vaak niet realiseren dat wij niet alleen onze omgeving beïnvloeden maar dat onze omgeving ons ook beïnvloedt.’ Hiermee vat ze het hele verhaal samen.
- Karen van Hout
Wat haal jij voor jezelf uit dit verhaal?
Het zou leuk zijn als je een reactie achterlaat op de pagina die deze blog laat zien.
ps. Heb je vragen over deze blog? Laat het me weten.
Ken je iemand die deze blog moet lezen? Deel het gerust.